Een duurzaam alternatief voor het gebruik van een koelinstallatie bij de opbaring zijn graszoden. Bij deze methode worden graszoden onder de kist of het bed van de overledene geplaatst en tweemaal daags flink besprenkeld met water. Volgens de traditie wordt ook rozemarijnbadmelk en kwarts toegevoegd voor een frisse geur en stimulatie van de groei van het gras. Na de uitvaart kunnen de graszoden (terug)geplaatst worden in de tuin.
De verkoelende werking van gras wordt veroorzaakt door koolstofassimilatie. Omdat gras warmte nodig heeft, wordt er warmte uit de omgeving onttrokken. Het tweemaal daags besprenkelen zorgt voor een actief verdampingsproces. Wel moet worden opgemerkt dat het koelen met graszoden minder effectief kan zijn dan een koelapparaat. Dit is vooral afhankelijk van het klimaat in de ruimte en de staat van het lichaam.
Een andere duurzame keuze waar u aan kunt denken is het verkorten van het aantal dagen tussen het overlijden en de uitvaart, waardoor minder conservering nodig is. Of gebruik te maken van een koelruimte in een uitvaartcentrum. Dit verblijf kost drie maal minder energie dan een thuisopbaring, waarbij een individueel koelapparaat wordt gebruikt.
In de Wet op de Lijkbezorging, de wet die regelt wat er met een overledene moet en mag gebeuren, zijn geen voorschriften opgenomen over de conservering van het lichaam. Wel is voorgeschreven dat de uitvaart uiterlijk zes werkdagen na het overlijden moet plaatsvinden.
Het lichaam van de overledene kan bij een koele omgevingstemperatuur een aantal dagen ongekoeld worden geconserveerd. Toch wordt in de meeste gevallen om hygiënische redenen een koeling gebruikt om het ontbindingsproces te vertragen. Dit heeft onder andere te maken met de steeds langere periode tussen overlijden en uitvaart.
De meest gebruikte koelmethoden zijn een bed- of kistkoeling (bij thuisopbaren) of een koelruimte (in een uitvaartcentrum). Andere mogelijkheden zijn het gebruik van airconditioning, een multikoeler (combinatie van kist- en bedkoeler) of koelelementen. Op kleinere schaal worden methoden gebruikt als opbaring op graszoden, stro en hooi. Dit zijn methoden die meer op de koeling van de omgeving dan de overledene zijn gericht. Er kan ook gekozen worden voor thanatopraxie, een lichte vorm van balseming. Het lichaam kan dan ongeveer tien dagen geconserveerd worden zonder dat koeling nodig is.
Koelapparatuur verbruikt energie, waarbij apparatuur voor een thuisopbaring ongeveer drie keer zoveel verbruikt als het verblijf in de koelruimte van een uitvaartcentrum. Vijf dagen koelen met 90W kost 9 kWh oftewel de elektriciteit die een flinke, moderne LED-lamp van 10W in 900 uur gebruikt. Daarnaast is de productie van koelapparatuur milieuvervuilend en ontrekt het eindige grondstoffen aan de aarde.
De wijze waarop het lichaam wordt gekoeld heeft geen milieueffect op het begraven of cremeren. Voor thanatopraxie geldt echter dat de giftige stof formaldehyde wordt gebruikt, zij het in zeer geringe oplossingen. Natuurbegraafplaatsen staan daarom geen begrafenis toe van een overledene die een dergelijke behandeling heeft gehad. Dit omdat stoffen uit de behandeling belastend zijn voor de bovenste laag van de bodem. Om deze reden wordt ook het verstrooien of begraven van as (van een met thanatopraxie behandelde overledene) op deze begraafplaatsen niet altijd toegestaan.
Thanatopraxie kent nadelen voor degenen die de conservering uitvoeren. Het werken met formaldehyde kan gezondheidsklachten veroorzaken. In het buitenland, waar thanatopraxie al langer is toegestaan, is dit al duidelijker zichtbaar.
Er bestaan geen keurmerken voor duurzame koeltechnieken.
Koelinstallaties met een matig of slecht rendement zorgen voor een hoog energieverbruik. Dit geldt ook voor koelapparaten zonder (extra) isolatie die de toestroom van warmte niet beperken.
Het rendement van een koelapparaat kan verhoogd worden door isolatie te verbeteren. Hier kan nog vooruitgang worden geboekt.
Thanatopraxie kan vooralsnog niet als een duurzame optie worden beschouwd: er zijn inmiddels vloeistoffen ontwikkeld zonder formaldehyde maar onduidelijk is nog welke werkzame stof er dan wel in zit en of dit schadelijk is.
Bent u producent, leverancier, ontwikkelaar en/of ontwerper van duurzame producten en heeft u een suggestie? Of bent u consument en heeft u een idee? Geef deze dan aan ons door in de Virtuele Ideëenbus.