Veel uitvaartkisten zijn van hout of spaanplaat gemaakt. Spaanplaat is geen duurzame keuze omdat het niet makkelijk afbreekt en er schadelijke stoffen worden gebruikt bij de productie. Als u een duurzame uitvaartkist wilt, kunt u kiezen voor een massief houten kist van Nederlands hout (zoals populier, wilg, hout van knotwilgen), Europees hout onder bepaalde voorwaarden, karton (merendeels gemaakt van gerecycled materiaal) of biogeen materiaal (zoals mycelium). Een in Nederland vervaardigde wilgentenen kist of mand is voor begraven een heel duurzame mogelijkheid.
Duurzame uitvaartkisten worden vervaardigd zonder (chemische) lak of lijm en hebben geen ornamenten. De bekleding is van een natuurlijk materiaal, zoals hennep, bamboe- of brandnetelvezel of linnen of jute met een keurmerk.
Uitvaartkisten (of draagbaren) van wilgentenen, bananenblad en pandanus zijn geschikt voor begraven en hebben een aantal voordelen. Het is namelijk hernieuwbaar materiaal dat de aarde niet uitput en het is biologisch afbreekbaar. Een aantal van deze grondstoffen wordt in het buitenland geproduceerd waardoor veel extra transportkilometers nodig zijn. Duurzame kisten zijn daarom bij voorkeur van binnenlandse grondstoffen zijn gemaakt, zoals Nederlandse wilgentenen. Een lijkwade is een alternatief voor een kist, u leest daar meer over op onze speciale pagina over de lijkwade.
- Grafmand van lokale wilgentenen: 100% wilgentenen
- Wilgentenen is een snelgroeiende en dus hernieuwbare grondstof
- Geen lakken of lijmen
- Matras optioneel van Nederlandse wol
- Varianten: Belgisch rood, purpurea of een combinatie hiervan (zoals op de foto hiernaast)
- Massief Douglas hout uit Nederland
- Onbehandeld hout: geen lak of verf
- Houten deuvels als verbindingsmateriaal
- Matras van mos: ijslands mos en is een restproduct van mos wat gebruikt wordt bij de vervaardiging van moswanden en –schilderijen
- Of bekleding van bamboetextiel
Een kist is het meest gebruikte omhulsel om iemand in te begraven of te cremeren. Inmiddels is er een grote variëteit aan kisten, waarvan het grootste deel is gemaakt van hout en/of spaanplaat. Het is ook mogelijk om de overledene te begraven of cremeren zonder kist en gebruik te maken van een lijkwade en draagbaar of baarplank. Deze draagbaren zijn vaak gemaakt van hout en worden over het algemeen gemaakt door producenten die ook kisten maken. De kist of het omhulsel wordt gekozen door de nabestaanden, al dan niet geadviseerd door de uitvaartondernemer.
In de Wet op de Lijkbezorging, de wet die regelt wat er met een overledene moet en mag gebeuren, wordt gesproken over een ‘kist of een ander omhulsel van het lijk’ maar worden daar geen nadere eisen aan gesteld. In het Besluit op de Lijkbezorging (een uitvoeringsvoorschrift) is wel een nadere bepaling opgenomen, namelijk dat de kist of het omhulsel op het doel van de begraving of crematie moet zijn afgestemd. Verder is bepaald dat de kist of het omhulsel gemaakt moet zijn van biologisch afbreekbare materialen die het doel van de begraving niet belemmeren. Uitgezonderd zijn overigens handvatten en ornamenten (voor zover te verwijderen vanaf de buitenkant) en verbindingselementen als lijm, spijkers, schroeven en dergelijke. Indien een overledene vanuit of naar het buitenland wordt vervoerd zijn er overigens andere, specifieke eisen van toepassing.
In het verleden bestond er een Lijkomhulselbesluit waarin concrete wettelijke eisen over kist en omhulsels waren opgenomen. Dit besluit en de bijbehorende inspectierichtlijnen zijn echter vervallen, waardoor iedere begraafplaats en crematorium zelf eisen kan stellen. In de praktijk wordt veelal vastgehouden aan de tekst van het oude Lijkomhulselbesluit.
De afgelopen jaren zijn er allerlei nieuwe materialen op de markt gekomen waarvan kisten of omhulsels worden vervaardigd. Om duidelijkheid te geven over de duurzaamheid en veiligheid van deze materialen werken de Vereniging van Toeleveranciers in de Uitvaartbranche (VTU) en de Landelijke Vereniging van Crematoria (LVC) aan een protocol waarin deze aspecten zijn opgenomen en worden toegelicht (situatie maart 2014).
Veel kisten worden vervaardigd van hout en/of spaanplaat. Bij de productie van hout is er sprake van een aantal negatieve aspecten, zoals het kappen van bomen, het vervoer over grote afstanden, veel afval bij het productieproces en het gebruik van gas bij het drogen van hout. Ook bij de productie van de kist op zich wordt energie gebruikt, evenals milieubelastende stoffen als lijm. Bij de productie van spaanplaat worden naast houtsnippers kunstharsen (vaak op basis van ureumformaldehyde) en pvc. Bij het persen komt formaldehyde vrij, een giftig gas.
De bekleding van een kist bestaat tegenwoordig vaak uit katoen. De katoenteelt kent een grote milieubelasting door het gebruik van bestrijdingsmiddelen, het enorme gebruik van water bij de productie en het bleken en verven van het product. Hennep, bamboe- en brandnetelvezel zijn goede alternatieven omdat deze materialen een aantal van deze nadelen niet kennen. Ook (biologisch) linnen is al aanzienlijk beter dan katoen.
Wanneer een kist wordt begraven kan er sprake zijn van milieubelasting door niet vergaanbare stoffen die in de kist zijn geplaatst. Bij crematie kunnen er bij het verbrandingsproces giftige stoffen vrijkomen wanneer spaanplaat met kunsthars, lijmen of bepaalde lakken worden verbrand.
De arbeidsomstandigheden bij het vervaardigen van materialen die gebruikt worden voor een uitvaartkist kunnen slecht zijn. Dit is vooral het geval op katoenplantages, waar kinderarbeid voor kan komen. Ook gezondheidsomstandigheden bij de productie kunnen ongunstig zijn, bijvoorbeeld in werkplaatsen waar plaatmateriaal met kunsthars wordt verlijmd en waarbij formaldehyde vrijkomt.
Bij de uitvaart zelf kunnen de arbeidsomstandigheden ook onder druk staan: het gebruik van een zacht lijkomhulsel kan leiden tot een (ongewilde) niet-respectvolle behandeling van de overledene. Dit kan tevens leiden tot onveilige situaties bij de crematie van de overledene.
Er bestaan geen keurmerken die gericht zijn op de duurzaamheid van kisten. Wel bestaan er keurmerken ten aanzien van hout: FSC (Forest Stewardship Council), PEFC(Program for the Endorsment of Forest Certification), Keurhout (Nederlands keurmerk in samenwerking met de Nederlandse overheid), Rainforest Alliance en TLTV (Timber Legality & Tracebility Verification).
Een duurzame kist of draagbaar mag niet bestaan uit een materiaal dat niet vergankelijk is of niet te verbranden is. Er mogen geen giftige stoffen in aanwezig zijn en grondstoffen en/of producten mogen niet vervoerd worden over grote afstanden.
Naar verwachting zullen de crematoria hogere eisen gaan stellen aan de duurzaamheid van kisten en lijkomhulsels, waarbij men niet alleen zal letten op duurzaamheid maar ook op veiligheid en respectvolle behandeling van de overledene. Ook natuurbegraafplaatsen hanteren hun eigen eisen op het gebied van duurzaamheid. Hier is het meestal verplicht om natuurlijke materialen te gebruiken.
Op het gebied van de kistbekleding is nog veel meer ontwikkeling nodig: op dit moment zijn er nog geen kisten met echt milieuvriendelijke bekleding verkrijgbaar. De hennepvezel is echter sterk in opkomst, net als brandnetel, bamboe en lyocel.
Bent u producent, leverancier, ontwikkelaar en/of ontwerper van duurzame producten en heeft u een suggestie? Of bent u consument en heeft u een idee? Geef deze dan aan ons door in de Virtuele Ideëenbus.