Uitvaartkist

Een kist is het meest gebruikte omhulsel om iemand in te begraven of te cremeren. Inmiddels is er een grote variëteit aan kisten, waarvan het grootste deel is gemaakt van hout en/of spaanplaat. Het is ook mogelijk om de overledene te begraven of cremeren zonder kist en gebruik te maken van een lijkwade en draagbaar of baarplank. Deze draagbaren zijn vaak gemaakt van hout en worden over het algemeen gemaakt door producenten die ook kisten maken. De kist of het omhulsel wordt gekozen door de nabestaanden, al dan niet geadviseerd door de uitvaartondernemer.

In de Wet op de Lijkbezorging, de wet die regelt wat er met een overledene moet en mag gebeuren, wordt  gesproken over een ‘kist of een ander omhulsel van het lijk’ maar worden daar geen nadere eisen aan gesteld. In het Besluit op de Lijkbezorging (een uitvoeringsvoorschrift) is wel  een nadere bepaling opgenomen, namelijk dat de kist of het omhulsel op het doel van de begraving of crematie moet zijn afgestemd. Verder is bepaald dat de kist of het omhulsel gemaakt moet zijn van biologisch afbreekbare materialen die het doel van de begraving niet belemmeren. Uitgezonderd zijn overigens handvatten en ornamenten (voor zover te verwijderen vanaf de buitenkant) en verbindingselementen als lijm, spijkers, schroeven en dergelijke. Indien een overledene vanuit of naar het buitenland wordt vervoerd zijn er overigens andere, specifieke eisen van toepassing.

In het verleden bestond er een Lijkomhulselbesluit waarin concrete wettelijke eisen over kist en omhulsels waren opgenomen. Dit besluit en de bijbehorende inspectierichtlijnen zijn echter vervallen, waardoor iedere begraafplaats en crematorium zelf eisen kan stellen. In de praktijk wordt veelal vastgehouden aan de tekst van het oude Lijkomhulselbesluit.

De afgelopen jaren zijn allerlei nieuwe materialen op de markt gekomen waarvan kisten of omhulsels worden vervaardigd. Om duidelijkheid te geven over de duurzaamheid en veiligheid van deze materialen werken de Vereniging van Toeleveranciers in de Uitvaartbranche (VTU) en de Landelijke Vereniging van Crematoria (LVC) aan een protocol waarin deze aspecten zijn opgenomen en worden toegelicht (situatie maart 2014). GreenLeave richt zich uitsluitend op duurzaamheid. 

Veel kisten worden vervaardigd van hout en/of spaanplaat. Bij de productie van hout is er sprake van een aantal negatieve aspecten, zoals het kappen van bomen (impact op klimaat en biodiversiteit), het vervoer over grote afstanden veelal, veel afval bij het productieproces en het gebruik van gas bij het drogen van hout. Het duurzaam beheren van bossen voor houtproductie is van groot belang. Ook bij de productie van de kist op zich wordt energie gebruikt, evenals milieubelastende stoffen als lijm. Bij de productie van spaanplaat worden naast houtsnippers, kunstharsen (vaak op basis van ureumformaldehyde) en pvc gebruikt. Bij het persen komt houtstof en formaldehyde vrij, een giftig gas.

De bekleding van een kist bestaat tegenwoordig vaak uit katoen. De katoenteelt kent een grote milieubelasting door het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen, het enorme gebruik van water bij de productie en het verwerken, bleken en verven van het product. Hennep, bamboe- en brandnetelvezel  zijn goede alternatieven omdat deze materialen een aantal van deze nadelen niet kennen. Ook Nederlandse wol en (lokaal of biologisch) linnen is aanzienlijk beter dan katoen.

Wanneer een kist wordt begraven kan er sprake zijn van milieubelasting door niet vergaanbare stoffen die in de kist zijn geplaatst. Bij een crematie kunnen er bij het verbrandingsproces giftige stoffen vrijkomen wanneer spaanplaat met kunsthars, lijmen of bepaalde lakken worden verbrand.

De arbeidsomstandigheden bij het vervaardigen van materialen die gebruikt worden voor een uitvaartkist kunnen slecht zijn. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij katoenplantages, waar kinderarbeid voor kan komen. Ook gezondheidsomstandigheden bij het productieproces kunnen ongunstig zijn, bijvoorbeeld in werkplaatsen waar plaatmateriaal met kunsthars wordt verlijmd en waarbij formaldehyde vrijkomt of houtstof.  

Bij de uitvaart zelf kunnen de arbeidsomstandigheden ook onder druk staan en kan aandacht voor de psychische emotionele verwerking nodig zijn. 

Er bestaan geen keurmerken die gericht zijn op de duurzaamheid van kisten.

Wel bestaan er keurmerken ten aanzien van hout: FSC (Forest Stewardship Council), PEFC(Program for the Endorsment of Forest Certification), STIP (alleen verantwoord geproduceerd hout),  Keurhout (Nederlands keurmerk in samenwerking met  de Nederlandse overheid), Rainforest Alliance en TLTV (Timber Legality & Tracebility Verification).

Voor textiel zijn er ook diverse keurmerken, waaronder GOTS (Global Organic Textile Standard) en de Fairtrade Textile Production Standard. 

Materiaal dat niet goed vergankelijk is in de aarde of niet goed te verbranden is of waarbij te veel schadelijke stoffen vrij komen, zou vermeden moeten worden. Verder is het verstandig om materialen of stoffen waar schadelijke stoffen in aanwezig zijn te vermijden. Net als materialen die over grote afstanden vervoerd moeten worden, zeker wanneer er lokaal ook alternatieve materialen voorhanden zijn. 

Naar verwachting zullen de crematoria hogere eisen gaan stellen aan de duurzaamheid van kisten en lijkomhulsels, waarbij men niet alleen zal letten op duurzaamheid maar ook op veiligheid en respectvolle behandeling van de overledene. Ook natuurbegraafplaatsen hanteren hun eigen eisen op het gebied van duurzaamheid. Hier is het meestal verplicht om natuurlijke materialen te gebruiken.

Op het gebied van de kistbekleding is ontwikkeling gaande en kunnen nog stappen gezet worden. Inmiddels zijn kisten met een lokale of biologische linnen bekleding goed verkrijgbaar. Ook wol van Nederlandse schapen die voor natuurbeheer gehouden worden, wordt verwerkt tot bekleding voor uitvaartkisten. De hennepvezel is echter sterk in opkomst, net als brandnetel en bamboe.